Een cryptogram is het kleine broertje van het kruiswoordraadsel. Na enkele tientallen jaren van steeds maar toenemende populariteit is hij nu aan een opmars bezig om zijn broer in te halen. Maar wie heeft het cryptogram eigenlijk bedacht, en waar komt het woord vandaan?
Het woord ”cryptogram” is afgeleid van het Griekse woord “kruptos”, dat verborgen betekent, en “gram”, van “schrijven”. De in te vullen woorden worden op een cryptische (verborgen) manier omschreven. Vaak zijn binnen de omschrijving twee (of meer) aanwijzingen te vinden. Door op de correcte manier na te denken over deze aanwijzingen kan je tot de oplossing komen. Heb je daar nog moeite mee? Lees dan zeker onze Tips & tricks eens!
Het cryptogram dook voor het eerst op in het Verenigd Koninkrijk. In het begin van de jaren 20 van de vorige eeuw verschenen de eerste kruiswoordpuzzels in de media. Die waren op dat moment puur gebaseerd op het vinden van definities voor de woorden. In het midden van de jaren 1920 kwamen er ook steeds vaker cryptische omschrijvingen aan te pas. In het begin waren dit vooral anagrammen, zinspelingen, quotes die aangevuld dienen te worden, referenties en woordspel. Torquemada, een Brits puzzelmaker, startte in 1925 met het opstellen van kruiswoordpuzzels voor vooraanstaande kranten. Dat bleef hij doen tot zijn dood in 1939. Torquemada is tevens de eerste puzzelmaker die het aandurfde om puzzels te maken die enkel gebruikmaakten van cryptische omschrijvingen. Daarom wordt hij ook wel de uitvinder van het cryptogram genoemd.
Voordat de naam cryptogram zijn intrede deed in onze taal werd de puzzel ‘woordspelingen-kruiswoordraadsel’ genoemd. Deze lange naam verdween toen het woord cryptogram in 1949 geïntroduceerd werd in een puzzelwoordenboek. In 1955 werd het woord ook opgenomen in een Nederlands woordenboek.
Zoals je merkt gebeurde de omschakeling van de pure definities als omschrijving in de kruiswoordraadsels naar de cryptische omschrijvingen in het cryptogram heel gelijkmatig. Steeds vaker werden de kruiswoordpuzzels bestempeld als ‘te makkelijk’ omdat er steeds dezelfde omschrijvingen werden gebruikt. Geleidelijk aan werden er meer cryptische vragen toegevoegd, totdat het cryptogram uiteindelijk ging vertakken als nieuw soort kruiswoordpuzzel. In sommige dagbladen duurde het tot 1960 voordat de eerste 100% cryptische cryptogrammen verschenen.
In de hele wereld zijn cryptogrammen nu behoorlijk populair. Vooral in het Verenigd Koninkrijk en in Australië is het cryptogram een vast onderdeel in elk dagblad. De Verenigde Staten zijn grotere fan van de meer traditionele kruiswoordraadsels dan de cryptogrammen, al sluipen er in de dagelijkse kruiswoordpuzzels van The New York Times ook af en toe cryptogrammen binnen. In België en Nederland is het cryptogram de laatste jaren aan een opmars bezig. Steeds vaker vind je nu ook puzzelboeken met alleen maar cryptogrammen of dagbladen waar ook een cryptogram in wordt opgenomen.
